Khi con đã ngồi được vào ghế ăn (tầm 6 tháng), cha mẹ nên cho con ngồi ăn cùng. Nếu con chưa ăn được đồ ăn của cha mẹ, hãy chuẩn bị 1 vài miếng ăn vặt như rau củ luộc để con được tham gia vào bữa ăn gia đình và từ đó việc giáo dục nề nếp (xa hơn là nhân cách) cho con cũng được bắt đầu. Khi các con 1 tuổi, cha mẹ nên dạy con tập bốc, 2 tuổi thì tập dùng thìa. Bắt đầu từ đây, các nguyên tắc bàn ăn được cha mẹ truyền đạt đến cho trẻ. Việc dạy đạo đức cho con rất cần phải làm từ những việc nhỏ hàng ngày. Các bậc cha mẹ không nên chỉ dạy bằng cách nhồi nhét kiến thức hay chỉ chú trọng đến thành tích mà bỏ quên những việc nhỏ nhưng rất quan trọng.
1. Chuẩn bị mâm cơm và dọn mâm sau ăn
Trẻ từ 3 – 4 tuổi đã có thể giúp mẹ chuẩn bị bàn ăn. Con có thể lấy đũa, thìa, bát và xếp vào chỗ cho cả nhà. Được tham gia vào khâu chuẩn bị, con sẽ ý thức và tự giác hơn.
Lớn hơn chút nữa con có thể chuẩn bị bát nước chấm, tăm, giấy ăn cho cả nhà,con còn có thể là người bê những đĩa đồ ăn lên bàn. Cha mẹ cần hướng dẫn con sắp xếp bàn ăn cho phù hợp.
Nguyên tắc: bát canh cần đặt ở gần nồi cơm vì việc vươn tay qua bát canh để gắp thức ăn sẽ gây khó khăn cho người ngồi phía cuối bàn ăn.
Các món ăn cần được sắp xếp làm sao để mọi người trong mâm đều dễ dàng gắp được. Nếu nhà quá đông người, nên chia thức ăn vào các đĩa nhỏ.
Khi dọn mâm, nhớ hướng dẫn trẻ dọn và sắp xếp các âu nhỏ để đựng xương, đầu tôm, hạt thóc còn sót trong cơm…
Nếu có thành viên trong gia đình bận việc riêng chưa thể ngồi ăn cùng lúc với cả nhà thì nhất thiết phải để phần người ăn sau vào đĩa riêng trước bữa ăn, không để phần bằng những thức ăn thừa còn lại sau khi đã ăn xong.
Không để các vật dụng cá nhân lên bàn ăn như là máy tính xách tay, điện thoại di động, đồ chơi của trẻ…
Ăn xong, con và bố mẹ cùng bê thức ăn thừa để cất gọn vào các hộp để đồ ăn, dọn bát vào chậu rửa, rửa bát, lau bàn ghế, quét dọn sạch sẽ khu vực bàn ăn.
2. Mời cơm và các quy tắc giao tiếp trong bữa ăn
“Khi vào mâm, tất cả đều cần mời trước khi ăn cơm. Cha mẹ nên mời trước, mời tất cả mọi người trong nhà và cả các con để các con học cách mời. Nếu con mời sai, cha mẹ cần điều chỉnh và nhắc nhở ngay lập tức”.
Trong mâm cơm Việt, người lớn tuổi nhất sẽ là người cầm đũa gắp miếng đầu tiên. Điều này, dạy trẻ sự kiên nhẫn chờ đợi và biết kính trên nhường dưới.
Khi trẻ em muốn ăn món ăn ở xa tầm gắp, phải nhờ người lớn lấy hộ chứ không được nhoài người trên mâm để cố gắp thức ăn.
Nhất thiết nói cảm ơn, xin phép sau bữa ăn, điều đó sẽ khiến trẻ hiểu về những vất vả của người chuẩn bị bữa ăn. Cha mẹ nên cảm ơn trước và nhắc con làm việc này.
Những quy tắc “vàng” con cần được chỉ bảo:
Trong bữa ăn, cần có nguyên tắc để dạy con. Bố mẹ hãy nhớ các quy tắc “vàng” này nhé!
– Không gắp thức ăn đưa thẳng vào miệng, phải đặt vào bát riêng rồi mới ăn.
– Không dùng thìa đũa cá nhân của mình quấy vào tô chung hoặc xới lộn đĩa thức ăn để chọn miếng ngon hơn.
– Khi chấm thức ăn vào bát nước chấm chung, không nên nhúng cả đầu đũa, miếng đã cắn dở không nên chấm hoặc phải đảo đầu chưa cắn để chấm.
– Không cắm đũa dựng đứng vào bát cơm. Khi đưa bát xin cơm, nhất định con phải đưa bằng 2 tay, tuyệt đối tránh cơm đầy trong miệng mà nói, cơm sẽ bắn tung tóe gây mất vệ sinh và khiến hình ảnh con trở nên xấu xí hơn.
– Dù ngồi ăn trên chiếu hay trên ghế, đều không được rung đùi, điều này rất vô lễ.
– Muỗng múc canh phải đặt úp trong bát và xoay tay cầm ra phía ngoài và tuyệt đối không được để ngửa muỗng múc canh lên.
Không gõ đũa, bát thìa hoặc tạo tiếng ồn khi ăn (ví dụ húp soàm soạp, nhai chóp chép).
– Dù trong khuôn khổ gia đình hay khi làm khách, tuyệt đối không chê khi món ăn chưa hợp khẩu vị mình.
– Điều này cực kỳ quan trọng vì không đơn thuần là phép lịch sự mà còn là một phần giáo dục nhân cách.
Nếu không được dạy nghiêm túc, trẻ em từ chỗ phản ứng tự nhiên do khẩu vị sẽ tới chỗ tự cho mình quyền chê bai, phán xét, không trân trọng thành quả lao động của người khác.
Món không ngon với người này nhưng ngon với người khác, và có được nhờ công sức của rất nhiều người.
Đặc biệt, trong bữa cơm, cần dạy trẻ không gắp liên tục một món, dù đó là món khoái khẩu của mình.
– Phải ăn hết thức ăn trong bát, không để sót hạt cơm nào. Để trẻ có thói quen bỏ dở cơm về sau trẻ sẽ không biết quý trọng và tiết kiệm đồ ăn. Thái độ ăn phải từ tốn, không ăn hối hả hoặc vừa đi vừa nhai.
– Nếu ăn gặp xương hoặc vật lạ trong thức ăn, cần từ từ lấy ra, không được nhè ra toàn bộ tại bàn. Nếu bị cay thì xin phép ra ngoài hắt hơi, xỉ mũi.
Có rất nhiều điều trẻ cần được chỉ dạy nhưng cha mẹ nên chỉ dạy cho bé dần dần và tránh không nên biến giờ ăn sum họp gia đình thành giờ chất vấn con cái những chuyện khác ngoài cuộc sống như chuyện học hành, bạn bè… Nếu cha mẹ to tiếng và luôn quát mắng con cái trong giờ ăn sẽ khiến tâm lý trẻ ức chế và dẫn đến việc trẻ sẽ không còn cảm thấy ngon miệng gây cản trở đến việc hấp thụ thức ăn. Cách dạy nhẹ nhàng và nhắc nhở dần dần mỗi ngày giúp con vào nề nếp sẽ giúp trẻ dễ tiếp thu hơn. Cha mẹ hãy để mỗi thời khắc bên con thật ý nghĩa và vui vẻ nhé!